Handhygiëne in de zorg is van groot belang bij het voorkomen van infecties. Voor zorgprofessionals zijn er duidelijke richtlijnen om zorggerelateerde infecties – en daarmee zieken en sterfgevallen – te voorkomen. Een overzicht.
In Nederland krijgt 5 tot 10 procent van de patiënten een ziekenhuisinfectie. Dat zijn ongeveer 100.000 patiënten per jaar. Volgens het RIVM overlijden er wereldwijd duizenden mensen per dag aan zorggerelateerde infecties. Van al deze infecties ontstaat een groot deel via handen, doordat zorgprofessionals geen handhygiëne toepassen. Dat wil zeggen: niet op de juiste momenten hun handen wassen met water, zeep en een papieren handdoek of handen desinfecteren met alcohol. Betere handhygiëne is dus essentieel in het voorkomen van ziektes en bespaart bovendien veel kosten.
Voor een goede handhygiëne is het belangrijk dat je de volgende richtlijnen volgt:
Tijdens het werk zijn er vijf momenten waarop een zorgprofessional handhygiëne moet toepassen. Dit om te voorkomen dat hij of zij anderen, zichzelf of de omgeving besmet met bacteriën (bron: RIVM).
1. Voor contact met de cliënt
Desinfecteer je handen voor je de cliënt aanraakt. Bijvoorbeeld:
2. Voor schone / steriele handelingen
Desinfecteer je handen voor je handelingen verricht aan kritieke plekken. Bijvoorbeeld:
3. Na contact met lichaamsvloeistoffen
Maak je handen zo snel mogelijk schoon wanneer het gevaar voor contact met lichaamsvloeistof is geweken. Bijvoorbeeld:
4. Na contact met de cliënt
Desinfecteer je handen wanneer je de kamer of de cliënt verlaat. Bijvoorbeeld:
5. Na aanraking met de omgeving (voorwerpen of interieur) van de cliënt
Desinfecteer je handen na het aanraken van voorwerpen of het interieur van de cliënt. Bijvoorbeeld:
Behalve bij de bovenstaande momenten is handhygiëne in ieder geval ook nodig na toiletbezoek en na hoesten, niezen of snuiten.
Overigens is er ook een andere indeling bekend, met vier momenten voor handhygiëne in de zorg. Onderzoeker Gwen Teesing van de GGD Rotterdam-Rijnmond en het Erasmus MC bedacht eenvoudig te onthouden termen voor in het verpleeghuis: Kamer In, Kamer Uit, Voor Schoon en Na Vies.
In de praktijk blijkt het vaak lastig om handhygiëne in de zorg goed toe te passen. Vanuit het programma ‘Aanpak antibioticaresistentie in verpleeghuizen’ van het ministerie van VWS zijn vier barrières voor handhygiëne in kaart gebracht:
1. Het ontbreken van faciliteiten
Dispensers voor alcohol, zeep en papieren handdoeken op de juiste plekken is een belangrijke voorwaarde. Daarnaast moet je goede afspraken maken over het vullen van de dispensers, ook in de avonduren en in het weekend.
2. Vergeten
Blijf met elkaar praten over hygiënisch werken. Misschien kan het thema handhygiëne regelmatig terugkomen in een teamvergadering, tijdens het begin van de dienst of in een nieuwsbrief. Probeer elkaar aan te spreken als je ziet dat een collega het niet ‘goed’ doet.
3. Bewust gedrag
‘Het kost teveel tijd, het is niet huiselijk, ik krijg er droge handen van en het doet pijn’ zijn veel genoemde argumenten om handen bewust niet te wassen of desinfecteren. Echter, tijdens een dienst van 8 uur ben je gemiddeld 15 minuten bezig met handhygiëne. Een goed product geeft ook minder droge handen en pijnklachten. Veel zorgmedewerkers zijn enthousiast over handalcohol in gelvorm die voldoende ‘terugvetter’ heeft.
4. De telefoon
Volgens de richtlijn moet je altijd handhygiëne toepassen voordat je de telefoon opneemt, maar in de praktijk is dit niet altijd haalbaar. Het is dus vooral belangrijk om goed over het gebruik na te denken en er afspraken over te maken. Denk hierbij aan het onderscheid tussen een noodoproep en minder belangrijke telefoontjes, richtlijnen voor het schoonmaken van de apparaten en de momenten waarop familie belt.
Om de kennis van zorgprofessionals over handhygiëne up-to-date te houden, verzorgt Threewise zorgacademie de online cursus Handhygiëne in de zorg, desgewenst in combinatie met incompany training. Thema’s die in de e-learning worden behandeld, zijn onder meer:
• Het belang van een goede handhygiëne
• De voorwaarden voor een goede handhygiëne
• De vijf momenten van handhygiëne
• Het stappenplan voor handreiniging
• Het stappenplan voor handdesinfectie
• Het dragen van handschoenen
Lees ook:
HACCP: regels en eisen voor voedselveiligheid
E-learning in de zorg: alles over online cursussen voor zorgprofessionals