4 lessen uit de coronacrisis voor opleiden in de zorg
De coronacrisis heeft duidelijk gemaakt dat opleiden en het snel kunnen inzetten van zorgmedewerkers een vitaal proces is, ook voor het oplossen van de arbeidsmarkttekorten op de langere termijn. Dit constateert de commissie Werken in de zorg, die in een advies op het thema ‘onderwijsvernieuwing en leven lang ontwikkelen’ geleerde lessen en quick wins deelt.
De commissie Werken in de Zorg behandelt in het advies, op verzoek van het ministerie van VWS, meerdere ‘lessons learned’, waarvan we er in dit artikel vier behandelen omtrent opleiden in de zorg.
1. Flexibilisering en digitalisering van het onderwijs
De commissie noemt het ‘goed nieuws’ dat er een enorme slag is gemaakt in het flexibiliseren en het digitaliseren van het onderwijs. “Zo wordt voortvarend en met veel creativiteit invulling gegeven aan op afstand leren, wat ook ondersteunend blijkt voor het leven lang ontwikkelen. De inhoud en werkvormen die voor het digitale onderwijs van de eigen studenten zijn ontwikkeld, blijken ook goed inzetbaar te zijn voor zorgmedewerkers.”
Online onderwijs moet volgens de commissie geen incident zijn, maar één van de sleutels om leerprocessen te faciliteren. “Dan moet het méér gaan behelzen dan het aanbieden van de modules uit het reguliere onderwijs. Gezocht moet worden naar een optimale match tussen de zorgmedewerker en zijn/ haar takenpakket en wat hiervoor qua scholing nodig is, fysiek en online.”
De commissie noemt het verder belangrijk dat zorgmedewerkers het hele jaar door kunnen beginnen met een opleiding en dat ze over adequate digitale vaardigheden beschikken om online scholing te kunnen volgen.
2. Snel en gericht kunnen opscholen
Een van de geleerde lessen gaat over het snel en gericht kunnen ‘opscholen’. “Door corona manifesteren zich acute personeelstekorten indringend in bepaalde zorgsectoren. Het belang van heel gericht en snel kunnen ‘opscholen’ wordt extra gevoeld”, aldus de commissie.
Partijen in het onderwijs melden dat lopende experimenten aansluiten bij deze beweging naar sneller opleiden en instromen. Zo zijn de flexibiliseringsexperimenten in het hbo er op gericht op te leiden voor een erkend diploma, met als startpunt de al aanwezige competenties van de individuele student of de bijscholende professional. Het mbo experimenteert met het certificeren van keuzedelen en leereenheden om daar waar mogelijk de opleidingsduur te verkorten.
“Ongetwijfeld werkt de complexiteit van de regelingen van opleiden en kwalificeren in het mbo niet mee om als zorg- en onderwijsorganisaties snel ambities, wensen en plannen naar een concreet aanbod te vertalen”, aldus de commissie. “Dit kan dus beter.”
3. Anders kijken naar inzetbaarheid van zorgmedewerkers
Andere manieren van het matchen van werk en zorgmedewerkers komen min of meer noodgedwongen in beeld, aldus de commissie Werken in de Zorg. “Gekeken wordt bijvoorbeeld of een IC-team met elkaar alle skills in huis heeft, in plaats van dat iedere individuele IC-verpleegkundige over alle skills moet beschikken. Deze benadering is natuurlijk niet exclusief op de IC-zorg toepasbaar.”
Binnen deze andere – meer holistische – benadering passen volgens de commissie ook de geopperde ideeën om bij de zoektocht naar zorgprofessionals breder te kijken dan de reguliere zorgopleidingen. “Op dit gebied is veel meer mogelijk dan men vaak denkt, door goed op taakniveau te kijken naar wat er nodig is.”
4. Niet doorgaan van stages
In diverse regio’ s werd in de afgelopen periode behoorlijk ad hoc gehandeld op het gebied van stages, zo constateert de commissie. “Over de hele linie lijkt het erop dat van ouderejaarsstudenten veelal dankbaar gebruik wordt gemaakt als ‘extra handen’ en men meer beginnende studenten liever niet ziet komen, omdat daar meer begeleiding voor nodig is en zij minder werk uit handen kunnen nemen.”
De commissie noemt het cancelen van stages erg ongewenst. “De zorg zit om goed opgeleide nieuwe instromers te springen. Maar als stagemogelijkheden en een goede kennismaking met de toekomstige beroepspraktijk ontbreken, is de kans op misfit en teleurstelling groot. Onvoldoende aandacht voor de nieuwelingen nu – hoe belastend dat soms ook moge zijn – betekent grotere tekorten straks. Als er een ding is gebleken in de coronacrisis is het dat opleiden en begeleiden van nieuwe zorgprofessionals absoluut cruciaal is. Zonder dat worden de tekorten op korte en op lange termijn alleen maar groter.”
Quick wins voor opleiden in de zorg
Terugkijkend op alle gevoerde gesprekken en de lessen die daaruit te trekken zijn, heeft de commissie Werken in de Zorg een aantal quick wins benoemd die iedere organisatie per direct zou kunnen toepassen. Deze verbeteringen vragen naar verhouding een geringe inspanning en hebben een relatief groot effect op onderwijsvernieuwing en leven lang ontwikkelen. Een aantal van deze quick wins rond opleiden in de zorg:
• Monitor stages en maak zo nodig een noodplan om de benodigde stageplaatsen in de lucht te houden, creëer alternatieve constructies voor stagebegeleiding;
• Zorg voor aanwezigheid van de docent op de werkvloer en van zorgprofessionals in onderwijsmomenten;
• Deel zoveel mogelijk online-onderwijsmateriaal ten behoeve van bij- en nascholing – met name ook op het gebied van digitale vaardigheden – en deel ook de kennis hoe deze op een goede wijze daarvoor is in te zetten;
• Zoek als onderwijsbestuurders de ruimte in de kaders op en maak maximaal gebruik van al bestaande ruimte om tegemoet te komen aan de vraag naar sneller opleiden vanuit het werkveld;
• Ontwikkel als zorgbestuurders – stapsgewijs- een leercultuur waarin het eigen leren en het bijdragen aan het leren van anderen een vast onderdeel kan zijn van het takenpakket van de zorgprofessional.
• Voer als bestuurders actief beleid: wacht niet op initiatieven van medewerkers, maar nodig ze uit zich bij te scholen en verder te ontwikkelen.
Adviesrapport ‘Onderwijsvernieuwing en leven lang ontwikkelen’ van de commissie Werken in de Zorg
Routekaart Leren en en Ontwikkelen, ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (13 november 2020)
Lees ook:
Opleidingen in de zorg: kansen voor zorgorganisaties én werkzoekenden
E-learning in de zorg: alles over online cursussen voor zorgprofessionals