Dieetleer: alles over diëten voor de zorg
Wie in de zorg betrokken is bij het eten en drinken van patiënten of cliënten, moet kennis hebben van diëten. In dit artikel over dieetleer zetten we uiteen welke diëten er zijn, wat ze inhouden en voor wie de diëten zijn bestemd.
Een dieet kan worden omschreven als eten en drinken dat voldoet aan een regel met een bepaald doel. Dieetleer onderscheidt diëten in vier categorieën:
1. Voedingsstofbeperkte diëten
2. Voedingsstofverrijkte diëten
3. Voedingsstof- en voedingsmiddelvrije diëten
4. Eetgewoontes
1. Voedingsstofbeperkte diëten
Een voedingsstofbeperkt dieet betekent dat er minder van een bepaalde voedingsstof in het eten zit. Er zijn acht voedingsstofbeperkte diëten:
Natriumbeperkt dieet
Een natriumbeperkt dieet (Na-) is bestemd voor mensen met een hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten, nierziekten, leverproblemen en zwangerschapsvergiftiging. Toegevoegd zout in het eten is niet toegestaan bij een natriumbeperkt dieet.
Kaliumbeperkt dieet
Een kaliumbeperkt dieet (K-) is bestemd voor mensen met nierziekten. Dieetzout (kaliumchloride) en natriumarme smaakmakers en aroma’s zijn niet toegestaan in een kaliumbeperkt dieet.
Energiebeperkt dieet
Een energiebeperkt dieet (En-) wordt toegepast bij mensen met overgewicht. Er worden geen of weinig verzadigde vetten of suikers toegevoegd. Denk aan volle melkproducten, roomboter, room, vet vlees, volvette kaas en het gebruik van hard bak- en braadvet.
Cholesterol- en verzadigd vetbeperkt dieet
Mensen met een verhoogd cholesterolgehalte hebben baat bij een cholesterol- en verzadigd vetbeperkt dieet (Chol-). Ook in dit dieet zijn volle melkproducten, roomboter, room, vet vlees, volvette kaas en het gebruik van hard bak- en braadvet niet toegestaan.
Tyraminebeperkt dieet
Bij een tyraminebeperkt dieet (Tyr-) zijn er geen producten met een hoog eiwitgehalte toegevoegd die vatbaar zijn voor bederf. Een tyraminebeperkt dieet is bestemd voor mensen die MAO-remmers (medicijnen die helpen tegen een depressieve stemming) gebruiken.
PKU-dieet
In een PKU-dieet (PKU) zijn weinig of geen producten toegevoegd met een hoog PKU-gehalte. Producten met een hoog eiwitgehalte zijn niet toegestaan in dit dieet, dat bestemd is voor mensen met de stofwisselingsziekte PKU.
Eiwitbeperkt dieet
In een eiwitbeperkt dieet (E-) zitten geen of weinig producten met een hoog eiwitgehalte of producten waarin veel eiwit is verwerkt. Een eiwitbeperkt dieet is bestemd voor mensen met nierinsufficiëntie.
Lactosebeperkt dieet
In een lactosebeperkt dieet (Lact-) is weinig of geen lactose toegevoegd. Denk aan producten als melk, yoghurt en kwark. Een lactosebeperkt dieet is van toepassing op mensen met een lactose-intolerantie.
2. Voedingsstofverrijkte diëten
Een voedingsstofverrijkt dieet betekent – de naam zegt het ook hier al – dat er meer van een bepaalde voedingsstof in zit. Er zijn twee voedingsstofverrijkte diëten:
Energie- en eiwitverrijkt
Een energie- en eiwitverrijkt dieet (En+ E+) heeft energierijke, volle producten voor de verhoging van de voedingswaarde, voor mensen die daar behoefte aan hebben.
MCT-verrijkt met strenge vetbeperking
Een MCT-verrijkt dieet met strenge vetbeperking (MCT+) beperkt gewone vetten en gebruikt MCT- margarine of -olie. Magere producten zoals extra mager vlees, magere vis, magere melkproducten en 20+ kaas zijn eveneens toegestaan. MCT is de afkorting van Medium Chain Triglycerides, in het Nederlands middellange ketenvetzuren genoemd. Dit dieet is bestemd voor mensen met een verstoorde lymfe-afvloed of een absorptiestoornis.
3. Voedingsstof- en voedingsmiddelvrije diëten
Een voedingsstof- en voedingsmiddelvrij dieet betekent dat een bepaalde voedingsstof helemaal niet in het dieet zit. We noemen twee soorten voedingsstof- en voedingsmiddelvrije diëten:
Allergeenvrij
Een allergeenvrij dieet (ALL°) bevat geen voedingsstoffen of middelen die mensen met een allergie voor gluten, ei, pinda’s, noten, vis, schaal- en schelpdieren of melk (inclusief lactose) niet mogen hebben.
Alcoholvrij
Een alcoholvrij dieet (alc°) bevat geen voedingsstoffen of -middelen die alcohol bevatten en is uiteraard bestemd voor mensen die geen alcohol mogen gebruiken.
4. Eetgewoontes
Eetgewoontes zijn diëten die mensen volgen. Dit zijn bijvoorbeeld vegetariërs of mensen die vanuit hun religie geen varkens- of rundvlees mogen eten. Er zijn vijf soorten eetgewoontes:
Vegetarisch
Een vegetarisch dieet (veg) bevat geen vlees, vis, gevogelte, wild, gelatine, schaal- en schelpdieren of producten waarin dit is verwerkt. Wel toegestaan in een vegetarisch dieet zijn plantaardige producten en halffabricaten, vegetarische vleesvervangers, eieren, kaas en melkproducten.
Pesco-vegetarisch
Een pesco-vegetarisch dieet (pv) is hetzelfde als een vegetarisch dieet, maar hierbij wordt wel vis en andere zeedieren gegeten.
Varkensvleesvrij
Een varkensvleesvrij dieet (vv) is bestemd voor consumenten die geen varkensvlees eten of producten waarin dit is verwerkt.
Rundvleesvrij
Een rundvleesvrij dieet (rv) bevat geen rund- of kalfsvlees of producten waarin dit is verwerkt.
Halal
Een halal dieet bevat alleen vlees dat volgens de islamitische eisen is geslacht. De doelgroep bestaat dan ook uit mensen die om religieuze redenen halal vlees wensen te gebruiken.
E-learning Dieetleer
In de online cursus Dieetleer van Threewise zorgacademie verdiepen deelnemers zich in diëten voor de zorg. Ook is in de e-learning te raadplegen wat de dieetconsequenties per componentengroep zijn voor de warme maaltijd. Voor slechts 25 euro volg jij of volgen jouw medewerkers deze online cursus, inclusief het behalen van het Threewise-certificaat!
Lees ook: